Basınçlı hava tesisatları, elektrik enerjisinin kullanımının uygun olmadığı ya da tehlikeli olduğu durumlarda çoğunlukla üretim sektöründe ve sık olmamakla beraber servis sektöründe de kullanılan depolanabilir bir enerji türü olan basınçlı havanın naklini yapan tesisatlardır.
Basınçlı hava tesisatları merkezinde hava kompresörleri vardır. Basınçlı hava tesisatları ile, ortam basıncında kompresöre alınan hava hacimsel olarak küçültülerek ya da molekül bazında ivmelendirilerek istenilen basınca getirilir. Basınçlı hava tesisatları içerisinde kullanılan kompresörler basınçlı hava oluşturma mekanizmalarına göre pozitif deplasmanlı ve dinamik kompresörler olmak üzere iki başlıkta toplanırlar. Yardımcı ekipmanlar, kompresörden elde edilen basınçlı havanın son kullanım amacına göre iyileştirilmesi, depolanması, taşınması, basınçlı hava talebine göre akışını ve basıncını düzenlemek gibi amaçlarla kullanılırlar. Genel hatlarıyla filtreler, ayrıştırıcılar, kurutucular, basınç/akış kontrolörleri, basınçlı hava tankları, kondensat tahliyeleri ve basınçlı hava dağıtım tesisatı yardımcı ekipmanlar arasında yer alır.
Basınçlı hava tesisatları ile iletilen basınçlı hava, enerjinin içinde biriktirildiği bir akışkan olarak düşünülebilir. Başka bir formdaki enerjiyi önce tahrik makinesinden (elektrik motoru, patlamalı motor, türbin, vs.) mekanik enerji formunda kompresöre aktarılmakla bu “iş makinasında” akışkanın iç enerjisi (bir tür potansiyel enerji veya basınç enerji) şekline dönüştürülmektedir. Daha sonra bu enerjiden, havanın uzak noktalara iletilmesi ve basınç potansiyelinden mekanik enerji elde edilmesi de dahil, çeşitli amaçlarla istifade edilmektedir. Bütün bu dönüşümler sırasında devamlı olarak “tersinmezlik” kayıpları ile karşılaşır ve bir seri verim kavramları ortaya çıkar. Basınçlı hava kaynağı olan kompresörün ve yardımcı donanımın seçimine, çalıştırılmasına ve bakımına özel dikkat gösterilmelidir. Birçok durumda, basınçlı hava tesisatları tesisin başta gelen enerji tüketicisidir ve basınçlı hava sistemindeki verimliliğin düşmesi tesisin enerji sarfiyatını önemli oranda artırır.
Basınçlı Hava Tesisatları İçinde Kullanılan Malzemeler
Çelik borular: Basınçlı hava sisteminde kullanılacak çelik boruların standartlara uygun siyah ya da galvanizli borular olması gerekir. Ek olarak korozyon (paslanma, aşınma) direnci düşük boru kullanımından kaçınılması tavsiye edilir.
ABS borular: ABS korozyona uğramayan (korozyon direnci olan, paslanmaz, aşınmaz, bozulmaz) ve zehirli olmayan bir polimer malzemedir. ABS’nin dayanıklı, boru olarak şekillendirmeye elverişli olması, basınçlı hava iletiminde özellikle kullanılmasına yol açmıştır. ABS boruların da kullanılma sıcaklığı sınırlıdır. Dolayısıyla ABS boru kullanmadan önce sıcaklık sınırlamaları ve ilgili diğer koşullar açısından üreticisine veya distribütörüne danışmak gerekir. ABS boru sisteminin çalışma basıncı 20°C’de 12.5 bar ve 50°C’de 8 bardır. 20°C ve 50°C arasında kullanma basıncı değerleri, boru üreticisinin verdiği basınç ve sıcaklık değerleri ile karşılaştırılmalıdır.
Bakır borular: Ana boru şebekesinde 40 mm boru (iç) çapına kadar bakır boru kullanılabilir. Borular ve fittingsler en yüksek çalışma basıncına uygun olmalıdır. Bakır borular kolayca uydurulabilir ve büküm elemanlarının kullanılabilmesi dolayısıyla gerekli fittings (rakor, nipel vb.) sayısı azaltılabilir.